In december schreef ik over een onderzoeksrapport van het SCP over het welzijn van LHB-jongeren. Je kan het bericht hier teruglezen. Ik vroeg me af waarom het SCP in hun rapport het over LHB-jongeren had. Waar waren de andere letters van LHBTIQ+ gebleven? Uit het onderzoeksrapport bleek dat het SCP niet over data beschikte over trans-, intersekse en queer jongeren. De data kwam uit onderzoek dat wordt uitgevoerd door het HBSC-netwerk. Dit is een groot internationaal netwerk dat elke vier jaar een onderzoek uitvoert onder jongeren tussen de 11 en 16 jaar. Hierbij wordt een vragenlijst gebruikt die door alle deelnemende landen verplicht moet worden afgenomen. Uit een oudere versie van de vragenlijst maakte ik op dat er waarschijnlijk alleen naar het geslacht van kinderen was gevraagd, maar niet naar andere aspecten van genderidentiteit. Het SCP kon dus niet over TIQ+ jongeren schrijven, omdat er niet naar was gevraagd.
Ik besloot om de hoofdonderzoeker van het HBSC-netwerk in Nederland te mailen, dr. Gonneke Stevens. Ik vroeg haar of er een reden was dat er alleen gevraagd was of de deelnemers een jongen of een meisje waren. Ik was ook benieuwd of er in de nieuwere versie van de vragenlijst iets veranderd was aan deze vraag.
Dr. Gonneke Stevens heeft me in december teruggemaild. Ze schreef:
“Aangezien er internationaal nog steeds veel landen zijn waar geslacht alleen binair uitgevraagd mag worden, is dat (nog) de internationaal verplichte vraag. Vermoedelijk gaat dat wel veranderen, omdat steeds meer landen aangeven dat het voor hen niet meer acceptabel is om dat zo te blijven doen. In Nederland speelt dat ook.”
Op de website van het HBSC-netwerk is een lijst te vinden met alle landen/gebieden die bij het netwerk aangesloten zijn. Het gaat om 51 leden binnen de Europese regio. Van verschillende landen uit deze lijst is algemeen bekend dat de rechten van LHBTIQ+’ers ernstig onder druk staan. Denk bijvoorbeeld aan de regio’s in Polen die zich vanaf 2019 als LHBTIQ+ vrije zone verklaarden. In Hongarije wordt daarnaast academisch onderzoek zwaar onder druk gezet door de regering van Orbán. De overheid voert expliciet de ideologie dat het een onbetwistbaar feit is dat mensen als man of vrouw geboren worden, en schaftte verschillende opleidingen rond gender af. Je kan er hier meer over lezen. Verder kan je ter illustratie op deze kaarten zien hoe het zit met wetten en rechten van trans personen en van niet-hetero’s. In dit licht is het niet vreemd dat er in de afgelopen jaren alleen nog op binaire wijze naar het geslacht van de jongeren gevraagd is.
Wel schrijft Dr. Stevens dat er bij de dataverzameling in 2021 een vraag is toegevoegd in de Nederlandse vragenlijst, op aanraden van collega’s uit het HBSC-netwerk:
Sommige mensen zien zichzelf als jongen, anderen zien zichzelf als meisje. Er zijn ook mensen die geen duidelijke keuze tussen jongen of meisje kunnen of willen maken.
Kruis hieronder aan wat het beste bij jou past
| Ik zie mezelf als jongen | |
| Ik zie mezelf als meisje | |
| Ik zie mezelf niet als jongen en ook niet als meisje | |
| Anders: |
Het is dus een onderwerp dat leeft binnen het HBSC-netwerk en in Nederland. Helaas verloopt academisch onderzoek traag. Het veranderen van een vragenlijst heeft veel voeten in de aarde, zeker wanneer er zoveel partijen bij betrokken zijn. De HBSC-vragenlijst wordt eens in de vier jaar afgenomen. Het rapport van het SCP uit 2021 ging over de data van 2017. Het duurt dus behoorlijk lang voordat dit soort veranderingen zichtbaar worden in de rapporten en artikelen die volgen uit een vragenlijst.
Tot slot schreef Dr. Stevens het volgende over de vraag die is toegevoegd: “We realiseren ons dat deze oplossing niet ideaal is. Misschien moeten we in de toekomst bijvoorbeeld ook een onderscheid gaan maken tussen de sekse bij geboorte en nu; we zien dit als een eerste stap.“
Hopelijk blijft het gegeven dat gender en sekse geen binaire zaken zijn op de agenda staan en wordt het onderzoek op dit gebied steeds inclusiever en een betere weergave van de werkelijkheid.